Լոռու մարզի Վահագնի գյուղի նորաբաց վերականգնողական կենտրոնը մարզի հաշմանդամություն ունեցող երեխաներին օգնում է երազանքներ ձևակերպել ու հասնել դրանց: «Աստղիկ» բարեգործական կազմակերպությունը երկու տարի առաջ նախաձեռնեց, սկսեց կենտրոնի շինարարությունն ու ուղիղ երկու ամիս առաջ իր հարկի տակ առավ երեխաներին: «Աստղիկ» բարեգործականի ղեկավար Մարիամ Անտոնյանն ասում է՝ մի փոքրիկ գյուղական բնակավայրում նման կենտրոն ունենալու գաղափարը ծնվեց մի տխուր մտքից, երբ հաշմանդամություն ունեցող մի աղջնակ էր ասել, թե իրավունք չունի երազելու, քանի որ հաշմանդամ է:
«Իրականում գաղափարը, որ ստեղծենք էսպիսի կենտրոն, եկավ հենց էն օրը, երբ մի աղջիկ պարզապես ասաց՝ արդյո՞ք ես երազելու իրավունք ունեմ, իսկ դա նրանից էր, որ ինքը պարզապես հաշմանդամություն ուներ։ Այսինքն՝ մարդը գտնում է, որ եթե ինքը ունի հաշմանդամություն, ինքը չունի երազելու իրավունք, իսկ կենտրոնի գաղափարը հենց դա է, որ ոչ միայն ունեն երազելու իրավունք, այլ նաև պետք է երազանքներ իրականացնենք», - ասում է «Աստղիկ» բարեգործական կազմակերպության ղեկավար Մարիամ Անտոնյանը։
«Քո կողքին» կենտրոնում այժմ հավաքվում են հաշմանդամություն ունեցող երեխաները՝ երազանքներ ձևակերպելու, միմյանց ուժ տալու և խնդիրները միասին լուծելու համար: Հաշմանդամություն ունեցող երեխաների լոռեցի ծնողները, դեռ զգուշանում են բաց խոսել իրենց խնդիրների մասին: Ասում են՝ ոչ միայն հարևաններն ու բարեկամները, այլև հենց ընտանիքներում դեռ իրենց լավ չեն հասկանա, կդատապարտեն ու սխալ ընկալումներով քննարկումներ կլինեն:
Տասը տարի առաջ Հայաստանում կառավարությունը փոփոխություններ արեց Հանրակրթության մասին օրենքում և բոլոր հաշմանդամություն ունեցող երեխաներին հնարավորություն տվեց հավասարապես կրթություն ստանալ հանրակրթական դպրոցներում: 2015 թվականից սկսած բոլոր դպրոցները հաշմանդամություն ունեցող երեխաների համար դարձան ամբողջությամբ ներառական:
Արդյո՞ք անցած տասը տարիները կարելի է հաջողված համարել հաշմանդամություն ունեցող երեխաների համար: Լոռեցի ծնողներից մեկը, ում երեխան ֆիզիկական խնդիրներով արդեն 8 տարի դպրոց է հաճախում, ասում է.- «Էլի ինքը անընդհատ լարված, անընդհատ իրան թվում էր, տանն օրինակ, ինչ հագնում էր, թե՛ հագուստը, թե՛ կոշիկը, ինչ տալիս էինք, ասում էր՝ երեխեքը իմ վրա կծիծաղեն։ Ինքը անընդհատ վախի մեջ, որ շորը կարող ա սիրուն չի կամ լավը չի, կոշիկը լավը չի, մազերը սիրուն չի կապած, կամ հուսած, իրան չի սազի, անընդհատ լարված վիճակում, որ էրեխեքը, էսա մի բան կասեն իրան։ Դե իրոք ասում էլ են», ասում է ծնողներից մեկը։
Մեկ այլ ծնող, ում երեխան նաև մտավոր խնդիրներ ունի, համարում է, որ երբեք իր երեխան իրեն մյուսներին հավասար չի զգացել:
«Ինձ թվում է լավ բան ա, որ հիվանդ էրեխեքին հասարակ հասարակությունից չես կտրում։ Բայց տեղ կա, որ չգիտեմ, երեխեն արդյո՞ք իրան լավ ա զգում էդ առողջ էրեխեքի մեջ: Ինքը միշտ զգում է, որ ինքը էն չի, ինչ, որ իրա կողքինները»:
Ծնողներից մեկն էլ պատմում է, թե որքան դժվարությամբ է երեխան հարմարվել դպրոցին, ինչպես չէր մնում դպրոցում մոր բացակայությամբ: Տարիներ են անցել ու միայն այս տարի հնարավոր է լինում իր 15-ամյա երեխային 1-1,5 ժամ թողնել առանց մայրիկի:
Ծնողները դեռ պայքարում են նաև հանրության իրենց համար տհաճ արձագանքի դեմ: Ասում են՝ կողքի հայացքները դեռ խանգարում են ու երբեմն դժվար է անտեսել դրանք:
«Ամեն ձևի մարդ էլ կա: Մարդ կա՝ հասկանում է, ընկալում, մարդ էլ կա՝ արհամարհական: Մարդ կա՝ ծիծաղում է, մարդ կա՝ չգիտեմ, ինչ-որ ռեպլիկներ է տալիս», ցավով ասում են ու շարունակում միմյանց՝ «Մենք արդեն, որ ունենք էդ պրոբլեմը, շատ ժամանակ նշանակություն չենք տալիս՝ ով ինչ կմտածի: Մեկ ա՝ մեր ցավը մեզ հետ ա, ուրիշի բամբասանքն ու ասելիքը... Էնքան մենք պրոբլեմ ունենք, արդեն կարևորություն չենք տալիս իրանց։ Մենք ուզում ենք մենակ ամեն ինչ անենք, որ մեր երեխեն առաջընթաց ունենա, աստծուն աղոթենք, որ փոխվի, միջավայր մտնի, չեմ ասում գիտնական դառնա, բայց գոնե առանց մեզ կարողանա ինքնուրույն ապրի»:
Կառավարության հաստատած ժամանակացույցով «Բոլորի համար ներառում» բարեփոխումը պետք է ավարտված համարվի արդեն այս տարվա օգոստոսի մեկին: Բայց փորձագետների կարծիքները դեռ լավատեսական չեն, թե համակարգն ամբողջովին կայացել է: